۲۰ سال پیش در آغازین ساعات سال ۱۳۷۷، استاد ابوالحسن شیخ از پیشگامان شیمی نوین در ایران بعد از سال‌ها تلاش علمی و آموزش و تعلیم در نود سالگی چشم از جهان فروبست.

به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، زنده یاد دکتر ابوالحسن شیخ، نخستین ایرانی است که به دریافت درجه دکتری شیمی نایل شده و سالها در دانشگاه و صنعت به تدریس و تحقیق در حوزه شیمی آلی اشتغال داشته است.

دکتر ابوالحسن شیخ در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در تهران در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش، مرحوم دکتر محمد شیخ معروف به احیاءُ الملک از نوادگان علامه بزرگوار، شیخ حرّ عاملی صاحب کتاب گرانسنگ «وسایل الشیعه» بود که در پاریس تحصیل کرده و پس از اخذ دکتری پزشکی، در اداره «حافظ الصحه» مشغول به کار بود. مادرش نیز شناخت وسیعی روی گیاهان و داروهای گیاهی داشت و برای درمان بیماران، داروهای گیاهی را تجویز می کرد.

ابوالحسن شیخ دوران دبستان خود را در دبستان مسعودیه و ثروت گذراند. پس از اتمام دوره ابتدایی، سه سال در دبیرستان «دارالفنون» تحصیل کرد و بعد وارد مدرسه «ایران و آلمان» شد و رشته شیمی داروسازی را انتخاب کرد.

دکتر شیخ از دوران کودکی همواره دوست داشت که «آسپیرین» بسازد و انتخاب رشته شیمی داروسازی، به خاطر همین علاقه و انگیزه بود و علاوه بر دروس رسمی مدرسه ایران و آلمان، در زمینه گیاهان دارویی نیز مطالعات فراوانی می کرد.

استاد ابوالحسن شیخ بعد از دیپلم در امتحانات اعزام به خارج پذیرفته شد. آنگاه ازدواج کرد و به کشور آلمان اعزام گردید. دو سال در دانشگاه برلین و چهار سال در «انستیتو شیمی بن» ادامه تحصیل داد و موفق به دریافت لیسانس شیمی شد، سپس به دانشگاه برلین مراجعت کرد و پس از چهار سال با دریافت مدرک دکتری فارغ التحصیل شد و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به تهران بازگشت.

دکتر ابوالحسن شیخ، مدتی در دانشسرای عالی در رشته های شیمی، علوم و طب تدریس کرد و سپس برای گذرانیدن دوره سربازی، دو سال در دانشکده افسری اشتغال داشت. سپس به دانشسرای عالی بازگشت و ضمن تدریس در دانشسرای عالی در بخش آزمایشگاه شیمی اداره دخانیات نیز فعالیت داشت و تحقیقات زیادی هم در زمینه انواع توتون و کیفیت آن از جهت شیمیایی انجام داد.

استاد شیخ، هنگام تاسیس دانشکده علوم دانشگاه تهران با همکاری و حمایت استادانی چون مرحوم دکتر حسابی، دکتر علی‌اکبر توسلی و دکتر فضل‌الله شیروانی، نقش اساسی در ایجاد و شروع به‌ کار رشته شیمی در این دانشگاه ایفا کرد و تا زمان بازنشستگی، تلاش خستگی ناپذیری در پیشبرد امور آموزشی، پژوهشی و اجرایی این مجموعه علمی مبذول داشت.

وی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷ هجری شمسی، سرپرستی دانشجویان ایرانی مقیم آلمان را بر عهده گرفت، سپس مدت هشت ماه، در کارخانه دخانیات برزیل اشتغال داشت، اما به دلیل نامساعد بودن وضع این کارخانه به تهران بازگشت و به تدریس پرداخت و بالاخره در سال ۱۳۶۵ بازنشسته شد.

از دکتر ابوالحسن شیخ تالیفات و تحقیقات مفید و مؤثری به جا مانده است که از آن جمله می توان به کتاب «تئوریهای شیمی آلی» و همچنین دو جلد کتاب «عملیات شیمی آلی» اشاره کرد.

دکتر شیخ بیشتر تحقیقات خود را در زمینه مواد ضد عفونی کننده و تهیه ماده ای برای جلوگیری از کپک زدن و فاسد شدن لبنیات و شیرینی جات و انواع خمیرها متمرکز کرد.

مرحوم ابوالحسن شیخ، اولین دانشجوی ایرانی بود که به دریافت درجه دکتری شیمی نایل شد او به علم شیمی اهمیت بسیاری می داد و معتقد بود که شیمی همه چیز انسان است و انسان از روزی که متولد می شود تا روزی که از دنیا می رود با شیمی سروکار دارد.

زنده‌یاد استاد دکتر ابوالحسن شیخ، علاوه بر تدریس در دانشکده علوم دانشگاه تهران، چهار جلد کتاب در زمینه شیمی آلی تالیف کرد که دو جلد آن به مباحث نظری و عملی ترکیبات آلیفاتیک و دو جلد دیگر به بررسی ترکیبات آروماتیک (حلقوی) اختصاص دارد.

استاد شیخ، پس از عمری تلاش پیگیر در راه اعتلای دانش شیمی در کشور در اول فروردین ‌ماه ۱۳۷۷ چشم از جهان فروبست.